Γυναίκες και Καταστροφές: Τα ευάλωτα θύματα ή παράγοντες αλλαγής στη Μείωση του Κινδύνου;

Γυναίκες και Καταστροφές: 

Τα ευάλωτα θύματα ή παράγοντες αλλαγής στη Μείωση του Κινδύνου;

Έμφυλοι Μύθοι, Προκαταλήψεις & Στερεότυπα στις Καταστροφές

Στις 26 Φεβρουαρίου του 1852, το πλοίο HMS Birkenhead ναυάγησε χτυπώντας σε βράχους κοντά στην ακτή της Νότιας Αφρικής. Δεν υπήρχαν αρκετές σωσίβιες λέμβοι για τους 643 ανθρώπους που βρισκόταν στο πλοίο και ο καπετάνιος Robert Salmond διέταξε οι γυναίκες και τα παιδιά να επιβιβαστούν πρώτοι στις βάρκες, ενώ οι άνδρες παρέμειναν προσπαθώντας να σώσουν το πλοίο. Αυτή η πράξη της ιπποσύνης έγινε ένας πρότυπος ναυτικός κώδικας συμπεριφοράς που συνοψίζεται από τη διάσημη φράση "Οι γυναίκες και τα παιδιά πρώτα".
Και ενώ υπάρχει λογική πίσω από αυτήν την συμπεριφορά, εννοιολογικά έχει συμβάλει στην ενδυνάμωση της αντίληψης ότι σε περιόδους κρίσης οι γυναίκες είναι κατά κύριο λόγο ανήμπορες και ανίκανες να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση ενός καταστροφικού συμβάντος. 
Η ανάλυση της βιβλιογραφίας των καταστροφών από πλευράς φύλου αποδεικνύει την εσφαλμένη αντίληψη που υπάρχει σε δύο βασικές υποθέσεις της παραδοσιακής σκέψης διαχείρισης των εκτάκτων αναγκών:
α) ότι οι μη κυβερνητικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης, πολλές από τις οποίες καθοδηγούνται από γυναίκες, όπως οι οικογένειες ή άλλες κοινοτικές ομάδες δεν είναι αποτελεσματικές σε περίπτωση κρίσης και
β) ότι κατά τη διάρκεια των καταστροφών οι γυναίκες είναι παθητικά θύματα.
Ωστόσο παρά τις αντιλήψεις αυτές, τεκμηριώνεται ερευνητικά ότι μερικές φορές οι άνδρες είναι πιο ευάλωτοι λόγω των κοινωνικά κατασκευασμένων ρόλων τους ως παρόχους και προστάτες που τους τοποθετούν σε καταστάσεις υψηλότερου κινδύνου. 

Oρισμένοι ερευνητές στις ΗΠΑ δείχνουν ότι περισσότεροι άνδρες σκοτώνονται σε καταστροφές που προκαλούνται από σοβαρά καιρικά φαινόμενα όπως κεραυνούς, καταιγίδες, πλημμύρες, τυφώνες και πυρκαγιές. Μια εξήγηση σε αυτό είναι ότι οι άνδρες είναι πιο πιθανό να συμμετέχουν σε υπαίθριες δραστηριότητες έναντι των γυναικών.
Κάποιες φορές παρατηρείται επίσης, οι γυναίκες να αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τους άνδρες από την αρχική περίοδο προειδοποίησης, όταν οι γυναίκες και τα παιδιά πιέζονται να φύγουν, αλλά συχνά επιτρέπεται στους άνδρες να μένουν πίσω εκτεθειμένοι στην απειλή. 

Οι καταστροφές ως μεγεθυντικός φακός της κοινωνίας: Έμφυλες Διακρίσεις & Ανισότητες που καθιστούν ευάλωτο το γυναικείο πληθυσμό

Ο αντίκτυπος της καταστροφής επηρεάζεται από τον τρόπο δομής μιας κοινωνίας. Η ανάλυση της καταστροφής ως μεγεθυντικού φακού για την κοινωνία είναι χρήσιμη για την κατανόηση των επιπτώσεων της καταστροφής στο φύλο. Οι ανισότητες των φύλων στην προσωπική ελευθερία θα επιδεινωθούν σε μία καταστροφή δημιουργώντας εννοιολογικές προσεγγίσεις όπως «ευάλωτες στις καταστροφές λόγω φύλου». Σε κοινωνίες με ιστορικό καταχρήσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η διάκριση είναι έντονη.
Οι καταστροφές πλήττουν διαφορετικά και για διαφόρους λόγους τους άντρες και τις γυναίκες, τα αγόρια και τα κορίτσια με μεγαλύτερες επιπτώσεις στο γυναικείο φύλο.
Στις αναπτυσσόμενες χώρες το ποσοστό θνησιμότητας είναι μεγαλύτερο στις γυναίκες κατά συντριπτική πλειοψηφία. Ο κίνδυνος υπάρχει κατά τη διάρκεια της καταστροφής και κατά την περίοδο αποκατάστασης που ακολουθεί.
Ο κίνδυνος σε πολλές περιπτώσεις δεν απομειώνεται σε βάρος των γυναικών ούτε στις αναπτυγμένες χώρες που το κόστος των καταστροφών αποτιμάται περισσότερο στις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και όχι στη θνησιμότητα.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ (Sentai 2015) οι γυναίκες έχουν 14πλασιο κίνδυνο να πεθάνουν σε μια φυσική καταστροφή σε σχέση με τους άντρες και από αυτές που επιβιώνουν το 20% είναι αντιμέτωπο με τη βία (σωματική, σεξουαλική κ.λπ.)

Σε ανισότητες μεταξύ των φύλων, τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και τις πολιτιστικές πεποιθήσεις και όχι σε βιολογικούς παράγοντες  (πχ αυτούς που δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι σωματικά πιο αδύναμες από τους άντρες), οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να πληγούν εάν υπάρξει κίνδυνος, αντιμετωπίζοντας αυξημένες απώλειες ζωής, καθώς και βία κατά τη διάρκεια ή στον απόηχο των καταστροφών (πχ με τον εκτοπισμό από τα σπίτια τους). Οι ζωές των γυναικών διατρέχουν κίνδυνο από τις καταστροφές εξαιτίας της άνισης ευκαιρίας, των στερεοτυπικών αντιλήψεων και των παραδοσιακών πρακτικών.
Πολλοί ερευνητές έχουν εντοπίσει τον πατριαρχικό πολιτισμό και τις οπισθοδρομικές πεποιθήσεις στη στάση της κοινότητας ως βασικούς παράγοντες της ευαλωτότητας και της μειωμένης ανθεκτικότητας των γυναικών σε ένα καταστροφικό συμβάν. Ορισμένες κοινωνίες δέχονται ότι οι σύζυγοι και οι κόρες είναι υποδεέστερες από τους συζύγους και τους γιους. Οι γυναίκες θεωρούνται κατώτερες από τους άνδρες ή πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Και ενώ στις περισσότερες κοινωνίες οι άνδρες θεωρούνται ότι είναι ο κύριος  εισοδηματικός παράγοντας σε μια οικογένεια ή παίζουν τον βασικό «παραγωγικό» ρόλο, οι γυναίκες έχουν μια «τριπλή επιβάρυνση», αφού καλούνται να ανταπεξέλθουν ταυτόχρονα σε έναν τριπλό ρόλο:

•  αναπαραγωγικό ρόλο (αυτό σχετίζεται κυρίως με την αναπαραγωγή / εκτροφή ευθύνες και οικιακά καθήκοντα)
•  παραγωγικό ρόλο (αυτό είναι αμειβόμενο έργο ή διατροφή / εγχώρια παραγωγή)
• και ένα ρόλο διαχείρισης της κοινότητας (αυτές είναι εθελοντικές δράσεις ή άλλοι μη αμειβόμενοι ρόλοι που διεξάγονται μέσα και για την κοινότητα)

Αυτοί οι κοινωνικά κατασκευασμένοι ρόλοι και πεποιθήσεις αυξάνουν την ευαλωτότητα των γυναικών σε  μια καταστροφή, όχι μόνο σε ότι αφορά την επιβίωση κατά τη διάρκεια ενός καταστροφικού συμβάντος, αλλά και στο διάστημα της ανάκαμψης.

Χαρακτηριστική περίπτωση διάκρισης που αναφέρεται στην βιβλιογραφία είναι ενός πατέρα στον τυφώνα, που αδυνατώντας να σώσει και τα δύο του παιδιά άφησε την κόρη του πίσω, αναγνωρίζοντας ότι το έκανε επειδή ο γιός του έπρεπε να συνεχίσει την οικογενειακή γραμμή.
Καταγράφονται επίσης μια πλειάδα περιπτώσεων που αποδεικνύουν ότι η θνησιμότητα των γυναικών σε ένα καταστροφικό συμβάν οφειλόταν σε ανεπαρκή ατομική ετοιμότητα, αδυναμία πρόσβασης σε απαιτούμενες ενημερώσεις, πληροφορίες και έγκαιρες προειδοποιήσεις, σε ελλιπείς ικανότητες διάσωσης ή ακόμη και την έλλειψη έγκρισης του συζύγου να εγκαταλείψουν την οικογενειακή εστία κατά τη διάρκεια μιας απειλής.  Ακόμη και το γυναικείο ντύσιμο που επιβάλλεται από πολιτισμικά πρότυπα έχει επίσης χαρακτηρισθεί ως συστατικό στοιχείο της ευπάθειας των γυναικών να επιβιώσουν σε ένα καταστροφικό συμβάν αφού εμποδίζουν τις προσπάθειες διάσωσης (πχ μακριά ρούχα που εμποδίζουν την κολύμβηση).
Παράλληλα, οι αναπαραγωγικοί και κοινοτικοί ρόλοι δεν δημιουργούν εισόδημα και δεν αξιολογούνται σε συνδυασμό με το γεγονός ότι γενικά οι θέσεις εργασίας των γυναικών αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες. Τούτο  σημαίνει ότι οι γυναίκες μπορεί να είναι οικονομικά πιο αδύναμες και πιο ευάλωτες σε μια καταστροφή, και ιδιαίτερα οι μόνες γυναίκες (ανύπαντρες μητέρες, διαζευγμένες, χήρες , που είναι πιο πιθανό να ζουν σε περιοχές που είναι πιο επιδεκτικές σε καταστροφές ή να στεγάζονται σε κακής ποιότητας κατασκευές.  Είναι λιγότερο πιθανό να έχουν τους πόρους για να ξεφύγουν από την απειλή μιας καταστροφής και η φωνή τους δεν ακούγεται. Επισκιάζεται από τους άνδρες στο σπίτι και την κοινότητα.
Η ευθύνη των γυναικών για τα παιδιά και το σπίτι παρεμποδίζουν σε πολλές περιπτώσεις τη διαφυγή τους από τον κίνδυνο. Οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο από τους άντρες γιατί πρέπει να νοιαστούν και να φροντίσουν τα παιδιά, τον κήπο, το φαγητό της οικογένειας. Νοιάζονται για την κατάσταση της υγείας όλων των μελών της οικογένειας και αυτό κάνει τις επιπτώσεις από ένα καταστροφικό συμβάν σοβαρότερες για εκείνες.

Οι ανισότητες του φύλου δεν σταματούν ούτε στα σύνορα της Ευρώπης παρά το γεγονός ότι η θέση της γυναίκας είναι σαφώς πιο βελτιωμένη. Και ενώ στις γυναίκες στον αναπτυσσόμενο κόσμο στις καταστροφές παρουσιάζεται μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας, στον αναπτυγμένο κόσμο διατρέχουν αυξημένο τον κίνδυνο της οικονομικής ανασφάλειας, αυξημένο φόρτο εργασίας, συγκρούσεων στο σπίτι, την κοινότητα και το χώρο εργασίας και μικρότερη υποστήριξη. Η οικονομική ανασφάλεια αυξάνεται καθώς πλήττονται τα παραγωγικά στοιχεία των γυναικών και τα δικαιώματά τους στα νοικοκυριά μειώνονται. Οι επιχειρήσεις πλήττονται, χάνονται θέσεις εργασίας και τα στερεότυπα του φύλου περιορίζουν τις ευκαιρίες εργασίας τους.

Η ανάκαμψη των γυναικών είναι πολύ λιγότερο ορατή και συνήθως περιέχεται στα νοικοκυριά. 
Οι γυναίκες που βρίσκονται εκτός της «προστασίας» ή του «ελέγχου» ενός άνδρα στις πατριαρχικές κοινωνίες, είναι ακόμα πιο ευάλωτες στην οικονομική ανασφάλεια, και ιδιαίτερα οι μόνες γυναίκες (ανύπαντρες μητέρες, χήρες, διαζευγμένες ), που αντιμετωπίζουν εμφανώς έλλειψη πρόσβασης σε πόρους ανακούφισης και ανάκτησης.
Η διαφορά φύλου λειτουργεί ακόμη και σε πιο ισότιμες κοινωνίες. Έχει παρατηρηθεί ότι στον απόηχο ενός καταστροφικού συμβάντος, στο σοκ της απώλειας τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες «υποχωρούν» ασυνείδητα σε παραδοσιακές πατριαρχικές συμπεριφορές.
Στην βιβλιογραφία καταγράφεται η περίπτωση των επιζώντων της πυρκαγιάς του Oakland το 1991 στην Καλιφόρνια όπου 25 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 6.000 έμειναν άστεγοι. Αν και πριν το συμβάν αναφέρεται ως μια κοινότητα ισότιμη ως προς το φύλλο, στο σοκ της απώλειας, τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες υποχώρησαν σε παραδοσιακές πολιτιστικές περιουσίες και πρόσωπα ... Η επιστροφή των παλιών συμπεριφορών και η απώλεια νέων ήταν τόσο γρήγορη, τόσο κατακλυσμιαία και τόσο ασυνείδητη, λίγοι κατάλαβαν τι συνέβη. Οι γυναίκες υποβιβάστηκαν στην εγχώρια σφαίρα καθώς προσπάθησαν να οικοδομήσουν πάλι τα σπίτια , τις οικογένειες και φιλίες. Οι εκτεταμένες οικογένειες, ίσως κάποτε μακρινές, ήρθαν στο προσκήνιο, φέρνοντας αγαθά, φωτογραφίες ενθύμια για να αντικαταστήσουν τα χαμένα και μαζί με αυτό η ευθύνη για τη διαχείριση αυτών των οικογενειακών σχέσεων. Οι φιλίες διαλύθηκαν, η επιστροφή της συγγένειας έγινε όπως στην παραδοσιακή κοινωνία και η δουλειά των γυναικών μετατοπίστηκε στην διευκόλυνση των νέων σχέσεων, βιώνοντας την πίεση συζύγων και συγγενών.
Η έννοια της διατήρησης της οικογενειακής μονάδας «μαζί» αποτελεί πρώτιστη προσπάθεια της γυναίκας αν και συχνά δεν αναγνωρίζεται για τη συναισθηματική, πνευματική και φυσική ευημερία. Παρά την ύπαρξη βιβλιογραφίας σχετικά με την ψυχοκοινωνική επίδραση των καταστροφών σε άτομα, λίγα είναι γνωστά για την επίδραση των καταστροφών στις οικογένειες.
Οι γυναίκες μετά από ένα καταστροφικό συμβάν αναμένεται να εργάζονται σκληρότερα (είτε σε αμειβόμενη είτε σε μη αμειβόμενη εργασία). Στην περιοχή της Μάνδρας που επλήγη το Νοέμβριο από την καταστροφική πλημμύρα, υπήρχαν πολλές ηρωίδες μεταξύ των γυναικών που συγκροτούσαν τις οικογένειές τους, ενώ η λάσπη είχε κλέψει το σπιτικό τους και συνέχισαν να προσφέρουν μέσω της κοινότητας και της επαγγελματικής τους εργασίας. Ωστόσο, στη δημόσια σκηνή οι ήρωες είναι συχνά οι άντρες αν και αυτή η απεικόνιση έχει ευρέως αμφισβητηθεί ως παραπλανητική.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παρατηρείται ότι συχνά συντάσσονται με τα στερεότυπα του φύλου. Αγνοούν οποιαδήποτε κάλυψη σχετικά με της επιπτώσεις της καταστροφής στο φύλο, εστιάζοντας παράλληλα στα αρχέτυπα χαρακτηριστικά της γυναικείας ζωής, συνδέοντάς την με την ανικανότητα, ενώ γιορτάζουν τους αρσενικούς ήρωες, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες και οι γυναίκες βίωσαν την καταστροφή. Παρουσιάζονται «γυναίκες που έχουν ανάγκη και ισχυροί άντρες». Οι εικόνες κυμαίνονται από την εγκυμοσύνη, την παράλυση, τις εκρήξεις των μητέρων ενάντια στις συνθήκες που τα παιδιά τους αναγκάστηκαν να ζήσουν και στη συνέχεια τις κατηγορούν για την ανικανότητά τους να διασώσουν όσους φροντίζουν από την καταστροφή και τις επιπτώσεις της. Το γυναικείο προσωπικό υγείας που παραμένει πίσω «κακοποιείται» για τους ασθενείς που δεν επιβίωσαν. Το θέμα των έμφυλων διακρίσεων σε βάρος των γυναικών στον τομέα της δημόσιας υγείας της καταστροφής έχει εξετασθεί και σε παγκόσμια διάσκεψη του ΟΗΕ. Οι γυναίκες πληρώνουν στην περίπτωση αυτή πολύ βαρύ τίμημα. Εκτός από την κεντρική θέση τους μέσα στην οικογένεια που τις καθιστά τα πρώτα θύματα πολλές είναι οι γυναίκες που εργάζονται σε επαγγέλματα υγείας ως νοσηλεύτριες μαίες και σπανιότερα ως γιατροί. Στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν πολλές είναι οι περιπτώσεις γυναικών που η άσκηση των καθηκόντων τους, στοίχισε την ίδια τους τη ζωή (πχ όπως συνέβη με την επιδημία του ιού Έμπολα που μαστίζει τη δυτική Αφρική). Οι γυναίκες και σε αυτή την περίπτωση πληρώνουν το πιο βαρύ τίμημα.
Αν και τα πρότυπα του φύλου διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από πολιτισμό σε πολιτισμό, οι άνδρες που έχασαν τις κόρες τους, τις συζύγους τους, τις αδερφές ή τις μητέρες τους σε σεισμό ή πλημμύρα έμαθαν για τη θλίψη και όχι μόνο για τους κινδύνους της ανασφαλούς στέγασης ή για την ανεπάρκεια των προειδοποιητικών συστημάτων, αλλά για το πώς οι διάφορες θεωρίες σχετικά με την «θέση των γυναικών» στην κοινωνία έχουν ως αποτέλεσμα να θέτουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα σε επικίνδυνη θέση.
Η αποτελεσματική στρατηγική για την αντιμετώπιση της καταστροφής, θα πρέπει να συμβάλει τόσο στην καλύτερη κατανόηση των τρωτών σημείων των γυναικών σε συγκεκριμένους πολιτισμούς, χωρίς να ξεχνάει το δυναμικό, τις δυνατότητες και τις ικανότητες των γυναικών για την προετοιμασία, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση.
Ο τρόπος με τον οποίο το φύλο ερμηνεύεται σε μια κοινωνία καθορίζει και τις δράσεις αντιμετώπισης της καταστροφής τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και στις πρακτικές διαχείρισης κινδύνων και λήψης μέτρων προστασίας.

Οι γυναίκες στη διαχείριση των καταστροφών

Βασιζόμενοι στην στρατιωτική στρατηγική ο συμβατικός σχεδιασμός περιγράφεται με τους όρους «Χάος – Εντολή – Έλεγχος» (η ορολογία των τριών C: Chaos – Command –Control). Αυτή η παραδοσιακή άποψη στη διαχείριση των κρίσεων έχει ήδη απορριφθεί τόσο από την έρευνα όσο και την πρακτική ως αναποτελεσματική και έχει αντικατασταθεί από πιο συμμετοχικές διαδικασίες από «τη βάση προς την κορυφή».
Οι ίδιες οι γυναίκες, απογοητευμένες μετά την καταστροφή από τις διακρίσεις που υπέστησαν, όταν δεν οδηγούνται στην απομόνωση, στρέφονται σε ακτιβισμό και την ίδρυση διαφόρων γυναικείων ομάδων για τη βελτίωση της απόκρισης και την αλλαγή. 
Ακούγοντας τις φωνές των θυμάτων σε καταστάσεις μετά από ένα καταστροφικό συμβάν, μπορούμε να βρούμε νέες ιδέες για το πώς να κάνουμε όλες τις γυναίκες ασφαλέστερες.  Όμως είναι δύσκολο να «αφουγκραστούμε» τις γυναίκες αφού η φωνή τους ελάχιστα «ακούγεται», εξαιτίας της ισχνής αντιπροσώπευσής τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων.  Οι γυναίκες έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε επίσημους μηχανισμούς διαχείρισης καταστροφών ή σε κάθε είδους πληροφορίες και πόρους που σχετίζονται με την ετοιμότητα και την πρόληψη των καταστροφών. Η συμμετοχή των γυναικών σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη μείωση του κινδύνου καταστροφής σε όλα τα επίπεδα σε όλο τον κόσμο είναι ιδιαίτερα χαμηλή.
Όμως, «χωρίς την πλήρη συμμετοχή και συμβολή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων και την ηγεσία, η πραγματική ανθεκτικότητα των κοινοτήτων από τις καταστροφές απλά δεν μπορεί να επιτευχθεί», όπως υποστηρίζεται και από τη Γραμματεία της Διεθνούς Στρατηγικής για τη Μείωση των Καταστροφών.
«Η παραίτηση του μισού από την κοινωνία είναι εντελώς ακατάλληλη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των καταστροφών… Είναι απλό ζήτημα μαθηματικών όταν μιλάμε για μείωση του κινδύνου καταστροφών και την οικοδόμηση της ανθεκτικότητας» δήλωσε η επικεφαλής του γραφείου της Ετοιμότητας Κρίσης, Πρόληψης και Απόκρισης των Γυναικών στον ΟΗΕ.
Ανάλογη έκκληση να μη συνεχίσει η ανθρωπότητα να αποκλείει το περισσότερο από το ήμισυ της ανθρώπινης φυλής να διαδραματίσει ένα πλήρη ρόλο στη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών, έκανε και ο Ειδικός Αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών, Robert Glasser, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας το 2017.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι γυναίκες δεν είναι μόνο θύματα αλλά και παράγοντες αλλαγής. Αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας για τον μετριασμό και την αντιμετώπιση του κινδύνου των καταστροφών, ενισχύοντας τον σχεδιασμό με τις συσσωρευμένες δεξιότητες που κατέχουν, τις εμπειρίες, τις ηγετικές και άλλες ικανότητες, τις διαφορετικές προοπτικές που επικεντρώνονται στις ανάγκες της κοινότητας και στις ευάλωτες ομάδες. Κατανοούν τις συνέπειες των καταστροφών και τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και θέλουν πραγματικά να κάνουν τη διαφορά για το μέλλον των παιδιών και των κοινοτήτων τους. Όπως, δε, είναι αναμενόμενο, στην Ευρώπη οι γυναίκες είναι και περισσότερο ευαισθητοποιημένες και ενημερωμένες γύρω από τα περιβαλλοντικά θέματα, όπως διαφάνηκε και σε δημοσκόπηση στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE στη Γερμανία, κάτι που τις καθιστά ταυτόχρονα ικανές να πάρουν θέση έναντι του προβλήματος.
Δεν έχει να κάνει απλά με μια παρωχημένη και αναποτελεσματική λογική που είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις ανισότητες και το φύλο, αλλά επιβάλλεται πλέον από την σημερινή πρόκληση της κλιματικής αλλαγής  γι' αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί με ευρύτερο σχεδιασμό. Δεν τίθεται θέμα ανταγωνισμού των πολιτικών για την ισότητα των ανδρών-γυναικών και εκείνων για το κλίμα, αλλά ταυτόχρονης προόδου και αποτελεσματικής διακυβέρνησης των καταστροφών. Τούτο έχει υποστηριχθεί μόλις τα τελευταία χρόνια, τόσο από μελετητές των καταστροφών σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και από διεθνείς οργανισμούς, προτείνοντας τη λήψη μέτρων για την επίτευξη του στόχου της αύξησης του αριθμού των γυναικών που εμπλέκονται σε όλα τα επίπεδα άσκησης πολιτικής.

Παράγοντες που ρυθμίζουν το ρόλο των γυναικών στην Διακυβέρνηση των Κινδύνων

Φαίνεται ότι οι γυναίκες είναι απαραίτητες στις εθελοντικές και επαγγελματικές οργανώσεις αλλά δεν βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας. Υπάρχουν ενδείξεις συνεχιζόμενης ανισότητας και καταστάσεις κατά τις οποίες οι άντρες ασχολούνται κατά κύριο λόγο με τη διαχείριση των καταστροφών, "συστηματικά αποκλείοντας τις γυναίκες, τις ανάγκες, τις ικανότητες και τις εμπειρίες τους από τη συμβολή τους στις προσπάθειες αυτές". 
Με βάση τη βιβλιογραφική έρευνα, δέκα παράγοντες έχουν προσδιοριστεί ως οι περιοριστικοί παράγοντες του ρόλου των γυναικών στη λήψη αποφάσεων που έχουν να κάνουν με τη διακυβέρνηση και τη μείωση του κινδύνου καταστροφής. Αυτοί κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες: 

• κοινωνικοπολιτιστικοί παράγοντες (πατριαρχική κουλτούρα,  θρησκευτικές πεποιθήσεις, μέγεθος του νοικοκυριού και φόρτος εργασίας των νοικοκυριών)
• κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες (εισόδημα του νοικοκυριού)
• ατομικά χαρακτηριστικά (επίπεδο εκπαίδευσης και ίδιο ενδιαφέρον) 
• κανονιστικοί και θεσμικοί παράγοντες (πολιτικό περιβάλλον, οι πολιτικές και οι νομοθεσίες και οι οργανωτικές κουλτούρες)

Πολλοί ερευνητές εντοπίζουν την πατριαρχική κουλτούρα ως κύριο εμπόδιο που περιορίζει τη συμμετοχή των γυναικών ως υπεύθυνων λήψης αποφάσεων.
Τα παραδοσιακά συστήματα εξετάζουν το ρόλο των γυναικών ως μητέρες και ως νοικοκυρές και μπορεί να συμπεριλαμβάνουν ακραίες πεποιθήσεις και στάσεις στις κοινότητες (πχ τη γυναικεία περιτομή) ως βασικά συστατικά των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών.
Αυτά τα συστήματα προτιμούν τους σεξουαλικά διαχωρισμένους ρόλους εμποδίζοντας την ελευθερία των γυναικών στα νοικοκυριά, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε πολλές κοινότητες, οι γυναίκες δεν έχουν την ελευθερία να αποφασίζουν όταν πολλοί ανώτεροι άνδρες είναι διαθέσιμοι στην οικογένεια. Μελέτες διαπίστωσαν ότι το μέγεθος της οικογένειας και η σύνθεσή της επηρεάζουν παρομοίως τη δύναμη λήψης αποφάσεων των γυναικών σε νοικοκυριά ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε πολλές κοινότητες, οι γυναίκες δεν έχουν την ελευθερία να αποφασίζουν για τα νοικοκυριά όταν πολλοί ανώτεροι άνδρες είναι διαθέσιμοι στην οικογένεια. Προτείνεται η εκπαίδευση ως τρόπος υπέρβασης αυτών των ζητημάτων και ενδυνάμωσης των γυναικών.
Περαιτέρω στάσεις και πεποιθήσεις και αξίες αντικατοπτρίζονται και καθορίζουν την κουλτούρα μιας οργάνωσης, τροποποιώντας συμπεριφορές και ρόλους.
Βιβλιογραφικές έρευνες και μελέτες αποκαλύπτουν ότι οι πατριαρχικές δομές των οργανώσεων φαίνεται να επηρεάζουν το γεγονός ότι οι άντρες και οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζονται εξίσου (πχ στο διορισμό κατάλληλων υποψηφίων, σε ζητήματα υγείας και ασφάλειας, μισθολογικές διαφορές).
Σε μια κυβερνητική οργάνωση ο πατριαρχικός χαρακτήρας της αποκλείει την ενεργό συμμετοχή των γυναικών με άμεσες επιπτώσεις στις αποφάσεις που λαμβάνονται για τη μείωση του κινδύνου καταστροφής.
Λανθασμένες αντιλήψεις μεταξύ των διαχειριστών έκτακτης ανάγκης και των αρμόδιων ιθυνόντων που θεωρούν ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο ικανές από τους άνδρες μετά από μια καταστροφή επιδεινώνουν την κατάσταση. Στον επίμονο μύθο των καταστροφών ότι οι άνθρωποι πανικοβάλλονται και τα θύματα είναι πιθανόν να στρεσαριστούν τόσο πολύ που δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους, το προσωπικό έκτακτης ανάγκης γενικά αποδίδει μεγαλύτερο πανικό και σύγχυση στις γυναίκες από τους άντρες και αυτό είναι αβάσιμο, όπως έχει ήδη αποδειχθεί από την ερευνητική βιβλιογραφία. Αντίθετα με τις λανθασμένες λαϊκές αντιλήψεις που οφείλονται κυρίως σε άγνοια, θεωρείται σημαντικό οι γυναίκες να εμπλακούν σε πολιτικές αποφάσεις κάθε επιπέδου προκειμένου να επιφέρουν απαραίτητες αλλαγές.
Η κουλτούρα της διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων παραμένει ένα πολύ αρρενωπό πεδίο με το σύστημα εντολών και ελέγχου να συνεχίζει να κυριαρχεί και να επηρεάζει τους ρόλους και τις διαδικασίες των επειγουσών καταστάσεων. Δεν δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στις γυναίκες και στους ρόλους τους στο τοπίο της διαχείρισης έκτακτης ανάγκης.
Το επίπεδο εκπαίδευσης είναι ατομικό χαρακτηριστικό. Η έλλειψη επαρκούς επιπέδου εκπαίδευσης των γυναικών θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που εμποδίζουν τις γυναίκες να συμμετάσχουν στην ηγεσία και στη λήψη αποφάσεων.  Η εκπαίδευση είναι σημαντική δεδομένου ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη διαπροσωπικών δεξιοτήτων και γνώσεων, την οργάνωση και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων μεταξύ των κοινοτήτων.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που εξετάζεται είναι ο αυξημένος φόρτος εργασίας των γυναικών. Οι παραδοσιακές κοινωνίες αναμένουν ότι ο ρόλος των γυναικών θα ασκεί μόνο οικογενειακή εργασία που σχετίζεται με την παιδική φροντίδα και τις οικιακές ασχολίες. Το αποτέλεσμα είναι, οι γυναίκες να έχουν περιορισμένο χρόνο να ασχοληθούν με άλλες εργασίες, όπως για παράδειγμα, την κοινοτική ή την εθελοντική εργασία και τις ίδιες. Οι γυναίκες επιβαρύνονται με εργασία που σχετίζεται με τα νοικοκυριά, ειδικά μετά από καταστροφή. Ο αυξημένος φόρτος εργασίας των γυναικών θεωρείται ως βασικός περιοριστικός λόγος ανάληψης πολιτικού ρόλου ή ρόλου λήψης αποφάσεων, όταν παράλληλα οι άντρες περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους στην κοινωνικοποίηση.
Η στάση των ίδιων των γυναικών περιορίζει επίσης τον ρόλο της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική και στη λήψη αποφάσεων. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες – και κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες - εκφράζουν αρνητικό ενδιαφέρον να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στης δημόσιες πολιτικές αποφάσεις, κυρίως λόγω των αισθημάτων της απογοήτευσης και έλλειψης εμπιστοσύνης ως προς τις αλλαγές που μπορεί να επιτευχθούν στην αντιμετώπιση οποιονδήποτε φραγμών εναντίον τους και των απόψεών τους.
Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις πιστεύεται ότι επηρεάζουν τον ρόλο των γυναικών στη δημόσια εμπλοκή και τη λήψη αποφάσεων. Για παράδειγμα, ο Προτεσταντισμός προωθεί και αποδέχεται τις γυναίκες ως θρησκευτικούς ηγέτες σε σχέση με τον Καθολικισμό που δεν το επιτρέπει. Οι κυρίαρχες θρησκείες του κόσμου υποστηρίζουν την κατωτερότητα των γυναικών και τις αποτρέπουν από την πολιτική ή τη δέσμευση με τα κοινά. Για παράδειγμα, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις περιορίζουν την αυτονομία των μουσουλμάνων γυναικών σε σύγκριση με τις γυναίκες στην Ινδία. Οι θρησκείες υποστηρίζουν επίσης την πατριαρχική κοινωνία η οποία αποτρέπει τον ρόλο των γυναικών ως υπεύθυνων λήψης αποφάσεων.
Υπήρξε στόχος της αντιπροσώπευσης των γυναικών κατά 30% στις ηγετικές θέσεις που εγκρίθηκε από το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών το 1990 και επαναβεβαιώθηκε στην Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου το 1995. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πίσω από το αναμενόμενο επίπεδο. Οι περισσότερες γυναίκες δεν γνωρίζουν τις πολιτικές και τις νομοθεσίες σε σχέση με την ενδυνάμωση των γυναικών. Οι ευνοϊκές πολιτικές και το θεσμικό πλαίσιο εξασφαλίζουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών.
Οι γυναίκες σε πολιτικές θέσεις είναι σημαντικές όχι μόνο λόγω της στρατηγικής τους σημασίας, αλλά και ως προς τα οφέλη και τον αντίκτυπό της. Ωστόσο, η ελάχιστη εκπροσώπηση των γυναικών σε αριθμούς, μειώνει την εξουσία λήψης αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο. Οι πολιτικές διακρίσεων που έχουν ευρέως υιοθετηθεί εμποδίζουν την πρόσβαση των γυναικών σε πολιτικές θέσεις και τη λήψη των αποφάσεων.

 Διεθνής Βιβλιογραφία-Ιστορικό

Στη διεθνή βιβλιογραφία των καταστροφών το θέμα εμφανίστηκε μόνο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, (πχ Quarantelli, 1994; Elaine Enarson & Morrow, 1998 και οι συνεργάτες της Bolin, et al., 1998; Domeisen, 1998; Fothergill, 1998), ενώ επισημάνθηκε ότι oι καταστροφές, κατά κύριο λόγο, εκπροσωπούνται ως ουδέτερες από πλευράς φύλου και οι γυναίκες απεικονίζονται σπάνια και αρνητικά.
H πρώτη ερευνητική έκθεση σχετικά  με την συστηματική ποσοτική ανάλυση των διαφορών φύλου στη θνησιμότητα από φυσικές καταστροφές δημοσιεύτηκε μόλις το 2007 από τους Neumayera and Plümperb.
Ομοίως η πρώτη μελέτη που βασίζεται σε τεκμήρια και δείχνει την αύξηση ποσοστών βίας λόγω φύλου μετά από μία καταστροφή δημοσιεύτηκε μόλις το 2009 από τους Anastario et al. 
Δέκα χρόνια μετά την αρχική μελέτη του θέματος, επισημάνθηκε ότι το ερευνητικό σώμα ήταν ακόμη μικρό και κατά κύριο λόγο επικεντρωμένο στις χώρες του τρίτου κόσμου. 
Οι ερευνητές που ασχολούνται με το φύλο και τις καταστροφές “θρηνούν” τόσο την έλλειψη έρευνας σχετικά με τις μορφές λήψης αποφάσεων με βάση το φύλο όσο και την έλλειψη γυναικείων φωνών από το δημόσιο λόγο.

Διεθνείς Δράσεις

Ο ΟΗΕ, ιδίως την τελευταία δεκαπενταετία, έχει επανειλημμένα επισημάνει τον εποικοδομητικό ρόλο των γυναικών και τη σημασία της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές, τα σχέδια και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, σχετικά με τον κίνδυνο καταστροφής.
Τούτο, έχει συμβεί τόσο σε επίπεδο παγκόσμιων διασκέψεων (και ιδιαίτερα των δύο τελευταίων), όσο και κατά την διάρκεια άλλων δομών που ενεργοποιούνται με τη μορφή φόρουμ, επιτροπών ή χώρων δημόσιας διαβούλευσης σε παγκόσμιο, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την επίτευξη του στόχου της μείωσης των καταστροφών.
Συγκεκριμένες συστάσεις δίνονται στα κράτη-μέλη για την ενίσχυση της συλλογής των σχετικών δεδομένων καθώς και καθοδήγηση για τη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των φύλων στα εθνικά και τοπικά σχέδια και πολιτικές. Παράλληλα εκθέσεις ζητούνται από τα κράτη-μέλη για την πρόοδο των εργασιών τους.

Το παράδειγμα της Emergency Services Agency/ESA στην Αυστραλία

Ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις ο Κυβερνητικός Οργανισμός Υπηρεσιών Έκτακτης Ανάγκης   της ομοσπονδιακής περιφέρειας της πρώτευουσας στην Αυστραλία, που περιλαμβάνει 4 Υπηρεσίες Έκτακτης Ανάγκης: Ασθενοφόρων – Πυρκαγιάς και Διάσωσης – Αγροτική Πυροσβεστική Υπηρεσία – Κρατική Υπηρεσία Έκτακτης Ανάγκης, ανέπτυξε το 2015 μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τις γυναίκες σε αυτές τις υπηρεσίες.

Η στρατηγική περιγράφει τα ποσοστά συμμετοχής των φύλων σε κάθε μία από τις τέσσερις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και υπογραμμίζει μια σειρά πρωτοβουλιών για την αύξηση και την ανάπτυξη των γυναικών στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης που περιλαμβάνει:

•   Κατάρτιση του προσωπικού ώστε να γνωρίζει τα της μεροληψίας και τα στερεότυπα όσον αφορά το φύλο. 
•  Διαδικασία εντοπισμού ενδεχόμενων εμποδίων για ένα συνεκτικό και ποικίλο εργατικό δυναμικό, αναπτύσσοντας πρωτοβουλίες που μειώνουν ή εξαλείφουν τις επιπτώσεις τους στις γυναίκες.
•  Ανάπτυξη στόχων όπου χρειάζεται και εφαρμογή προγραμμάτων πρόσβασης και ίσης μεταχείρισης ή ίσων ευκαιριών απασχόλησης.
• Βελτίωση των διαδικασιών επίλυσης συγκρούσεων και ανάπτυξη σχετικών δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών για την προώθηση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία κατά των διακρίσεων.
•  Επανεξέταση των πλαισίων απασχόλησης και εφαρμογής τους ώστε να αντανακλούν τους σύγχρονους χώρους εργασίας.
• Ετήσια αναφορά και υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο της στρατηγικής.

Το παράδειγμα της Forest Fire Management Victoria στην Αυστραλία

Με θέμα «Οι γυναίκες στη φωτιά και την ηγεσία έκτακτης ανάγκης» η πολιτεία της Βικτώρια της Αυστραλίας με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης δεσμεύτηκε να εξαλείψει τα εμπόδια για τις γυναίκες στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών και να προχωρήσει σε ρόλους ηγεσίας για τη διαχείριση των πυρκαγιών και εκτάκτων αναγκών.
Από τους 2.500 εργαζόμενους που συμμετέχουν σε πυρκαγιές και ρόλους έκτακτης ανάγκης μόνο το 26% είναι γυναίκες. Ο αριθμός των ηγετικών ρόλων που κατέχουν οι γυναίκες είναι μόλις 19%.
Το σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή τον Δεκέμβριο του 2016 για να βοηθήσει στην άρση των φραγμών που εντοπίστηκαν στα χαμηλότερα ποσοστά πρόσληψης γυναικών και στην καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων να συμμετάσχουν.

Το σχέδιο έχει πλαισιωθεί σε έξι τομείς πρωταρχικής εστίασης ως εξής:

• Βελτίωση των συστημάτων
•  Ηγεσία και υπεράσπιση
•  Ανάπτυξη και υποστήριξη
•  Ευελιξία
•  Μύθοι, προκαταλήψεις και στερεότυπα
• Διακυβέρνηση κινδύνου

Στις 8/2/2018 χάρις στην εφαρμογή αυτού του σχεδίου παρουσιάστηκαν τα απτά του αποτελέσματα (αριθμός ρεκόρ γυναικών δασικών πυροσβεστών που εντάχθηκαν στην υπηρεσία, αύξηση περίπου στο 30% αυτών που υπηρετούν στην πρώτη γραμμή, πρόσληψη περισσότερων γυναικών σε ηγετικές θέσεις).

Ελλάδα: Στατιστικά στοιχεία

Αν και η ισότητα των φύλων συνιστά πλέον βασικό σκοπό και επιδίωξη της Κοινωνικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θεωρείται απαραίτητη συνιστώσα για την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη και τόσο το Κοινοτικό Δίκαιο όσο και το Σύνταγμα της Ελλάδος απαγορεύουν τις άμεσες και τις έμμεσες διακρίσεις η γυναίκα στην αγορά εργασίας εξακολουθεί να παραμένει σε μειονεκτική θέση.

Η συμμετοχή των γυναικών στη συνολική απασχόληση είναι στο 38,6% ενώ εκείνη των ανδρών στο 61,4%, ενώ οι γυναίκες απασχολούνται μερικώς κατά 2,4 φορές περισσότερο από τους άνδρες.

Το 50% των απασχολούμενων γυναικών ασχολούνται στη Γεωργία Κτηνοτροφία, Χονδρικό-Λιανικό εμπόριο, Εκπαίδευση, Υγεία και Κοινωνική Μέριμνα.
Ο αριθμός των γυναικών που ασχολούνται στις μεταποιητικές βιομηχανίες είναι 2,6 φορές μικρότερος του αντίστοιχου των ανδρών, ενώ ο αριθμός των γυναικών που ασχολούνται στις κατασκευές είναι 47,5 φορές μικρότερος των ανδρών.
Αντίθετα, διπλάσιος είναι ο αριθμός των απασχολούμενων γυναικών στην εκπαίδευση και στις υπηρεσίες υγείας.
Οι επαγγελματικές επιλογές των γυναικών φαίνεται να κατευθύνονται ακόμη από στερεότυπα που επικρατούν στην κοινωνία ή από φυσικές κλίσεις, τάσεις, θεσμικές και πολιτικές διαδικασίες που προσδιορίζουν τη θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας.

Μέχρι την ηλικία των 29 ετών τα ποσοστά των ανδρών και γυναικών στο ενεργό εργατικό δυναμικό φαίνεται να συμβαδίζουν. Μετά την ηλικία των 30 ετών τα ποσοστά των γυναικών αρχίζουν να υπολείπονται αισθητά έναντι εκείνων των ανδρών.
Μέσα στο γυναικείο πληθυσμό μεγαλύτερη είναι η συμμετοχή των έγγαμων γυναικών στο μη εργατικό δυναμικό.
Οι εργαζόμενες γυναίκες διατηρούν την απασχόλησή τους μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο της ζωής τους όπως είναι ο γάμος ή η γέννηση του παιδιού και στη συνέχεια διακόπτουν χωρίς να επανέρχονται αργότερα στην αγορά εργασίας.
Ο αριθμός των παιδιών συνδέεται επίσης αρνητικά με τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Η ανεργία πλήττει περισσότερο τις γυναίκες και ειδικά τις παραγωγικές ηλικίες των 30-44 ετών, που η ανεργία στις γυναίκες είναι διπλάσια από την αντίστοιχη των ανδρών.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά και σε ότι αφορά την μακροχρόνια ανεργία που πλήττει επίσης κατά κύριο λόγο τις γυναίκες. 

Το επίπεδο εκπαίδευσης των γυναικών στις ανώτερες βαθμίδες είναι πολύ κοντά σε εκείνο των ανδρών (48,6% έναντι του 51,4% των ανδρών).
Ωστόσο, οι γυναίκες άνεργες με πτυχίο ΑΕΙ ή Πτυχίο Ανώτερων Τεχνικών –Επαγγελματικών σχολών είναι διπλάσιες  των ανδρών στο αντίστοιχο επίπεδο εκπαίδευσης

Η συμμετοχή των ανδρών στο εργατικό δυναμικό είναι κατά πολύ υψηλότερη από εκείνη των γυναικών που έχουν:

•  απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης (38,6% των γυναικών έναντι των 61,45% των ανδρών)
• απολυτήριο Γ τάξης Μέσης Εκπαίδευσης (31% των γυναικών έναντι 69,05% των ανδρών)

Το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στη μερική απασχόληση είναι 70,5% έναντι των ανδρών που είναι 29,5%, είτε επειδή οι γυναίκες ασχολούνται με την φροντίδα των παιδιών, είτε γιατί αδυνατούν να έχουν πρόσβαση στην πλήρη απασχόληση.
Οι θέσεις οι οποίες προσφέρονται για μερική απασχόληση είναι επί το πλείστον χαμηλά αμειβόμενες για τις οποίες δεν απαιτείται ειδικότητα, ούτε ευκαιρία για επαγγελματική εξέλιξη.

Η ίδια τάση παρατηρείται και σε διεθνές επίπεδο.
Η έρευνα του 2000 σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίστηκε σε 21.700 εργαζόμενους ηλικίας 16-64 ετών.

Παρά το νομικό πλαίσιο το οποίο κατοχυρώνει την ισότητα της γυναίκας στην αγορά εργασίας φαίνεται ότι διατηρείται ακόμη στην κοινωνία ο καταμερισμός της εργασίας κατά φύλο, όπου ο άνδρας δεν ασχολείται με τα οικιακά καθήκοντα και η γυναίκα δεν έχει ίση πρόσβαση και ίσους όρους στη μισθωτή εργασία.

Παράλληλα, και παρά τις εφαρμοζόμενες πολιτικές ισότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται εμφανής συγκέντρωση μισθωτών γυναικών στα χαμηλά εισοδήματα. Η ύπαρξη μισθολογικών διαφορών μεταξύ ανδρών και γυναικών που έχουν τα ίδια παραγωγικά χαρακτηριστικά δηλαδή η διαφοροποίηση στις αποδοχές των εργαζόμενων με κριτήριο το φύλο έχει επαρκώς θεμελιωθεί ερευνητικά. Πρόκειται για διακρίσεις λόγω φύλου και δεν έχει σχέση με την παραγωγικότητα. Δεν δύναται να εξηγηθεί από τα μαθηματικά μοντέλα και οφείλεται σε μη μετρήσιμους κοινωνικούς, πολιτικούς παράγοντες που ισχύουν σε κάθε κοινωνία καθώς και στα άγραφα ήθη, έθιμα και νοοτροπίες που επικρατούν στις κοινωνίες των ανθρώπων. 
Η άνιση συμμετοχή στην μη αμειβόμενη εργασία – η οποία θεωρείται βοηθητική και μη παραγωγική όπως για παράδειγμα η οικογενειακή εργασία, η εποχιακή, η ασυνεχής, η εργασία της νοικοκυράς, το μεγάλωμα και η φροντίδα των παιδιών - έχει ως αποτέλεσμα: 

• Διαφορές στις συνθήκες εργασίας και στη συνέχιση της ανισότητας στην κοινωνία
• Επιβάρυνση της καθημερινής ζωής των γυναικών ψυχικά και συναισθηματικά από τον περισσότερο απαιτητικό άρα και στρεσογόνο ρόλο τους όταν μοιράζονται μεταξύ αγοράς εργασίας και οικιακών καθηκόντων.

Τούτο σε μια κατάσταση κρίσης μπορεί να γίνει αφόρητο.

Επίλογος

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες για την αύξηση της ισότητας των φύλων ακόμη και στις ανωτέρω αναφερόμενες διεθνείς διασκέψεις. Τα στοιχεία δείχνουν συνολική αύξηση της συμμετοχής των γυναικών σε ουσιαστικές συζητήσεις, από το 31,7% στην Τρίτη Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (Μάρτιος 2015, Ιαπωνία) έως 37,2% στη Διεθνή Πλατφόρμα για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (Μάιος 2017, Μεξικό). Σημαντική βελτίωση έχει επίσης επιτευχθεί στην προώθηση των γυναικών ως ομιλητών, με ποσοστά να κυμαίνονται από 31,2% το 2015 σε 40,7% το 2017.

Σύμφωνα με το Γραφείο του ΟΗΕ για την Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών, ενώ έχει σημειωθεί πρόοδος, αναγνωρίζεται ευρέως ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά κενά και προκλήσεις όσον αφορά την τήρηση των δεσμεύσεων της διεθνούς κοινότητας για την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών στις προσπάθειες μείωσης του κινδύνου των καταστροφών. Η δέσμευση και η ηγεσία των γυναικών ως παράγοντες αλλαγής στις κοινωνίες, εξακολουθούν να παραβλέπονται συχνά στη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών, όπου οι γυναίκες κατηγοριοποιούνται συχνά ως ευάλωτες ομάδες.
Σε πάρα πολλά μέρη, οι γυναίκες εξακολουθούν να περιθωριοποιούνται από τις συζητήσεις των κοινοτήτων για τον αναπτυξιακό προγραμματισμό.

Απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια. Η αναγνώριση της τρωτότητας των φύλων μπορεί να βελτιώσει τον προγραμματισμό και την αντιμετώπιση των καταστροφών και να μειώσει τις δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις τους ιδιαίτερα όταν κάθε βήμα στην αποκατάσταση αντιμετωπίζει τις εγγενείς δομές εξουσίας που διαδραματίζονται στην κοινότητα. 

Απαιτούνται πιο προβλέψιμοι πόροι για να επιταχυνθεί η χειραφέτηση των γυναικών, η ηγεσία και η ισότητα των φύλων, προκειμένου αυτή να επιτευχθεί έως το 2030. Πρέπει επίσης να παρέχεται στήριξη στις κυβερνήσεις να συλλέγουν συστηματικά και να αναφέρουν την πρόοδο χρησιμοποιώντας δεδομένα που κατανέμονται ανάλογα με το φύλο, την ηλικία και την αναπηρία. Αυτό θα επιτρέψει την παρακολούθηση των αναγκών και των επιτευγμάτων των γυναικών καθώς και την οικοδόμηση στρατηγικών και συστημάτων διαχείρισης περιβαλλοντικής και ευρύτερης διαχείρισης κινδύνων καταστροφών. 
Υπάρχει ζωτική ανάγκη να ενισχυθούν τα επιχειρησιακά πλαίσια και να περάσουν από τις κανονιστικές δεσμεύσεις σε συγκεκριμένες δράσεις με βιώσιμα αποτελέσματα. Οι καινοτόμες εταιρικές σχέσεις και τα μετασχηματιστικά μοντέλα που θέτουν την ισότητα των φύλων και την ηγεσία των γυναικών στο επίκεντρο είναι ουσιώδεις για την καθοδήγηση και την υποστήριξη των κρατών μελών, για την οικοδόμηση μακροπρόθεσμης αντοχής στις καταστροφές.

Δρ. Ασπασία Καραμάνου, Προϊσταμένη Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας Περιφέρειας Αττικής

Παρουσίαση σε Εκδήλωση στο Πλαίσιο του Εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Γυναικών, 8-3-2018

Διοργανωτές: Ένωση Πτυχιούχων Αξιωματικών Υπαξιωματικών Πυροσβεστικού Σώματος

Δείτε την παρουσίαση και σε βίντεο εδώ:
 https://www.youtube.com/watch?v=wcld_JkuInM&t=1s

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Anastario M, Shehab N, Lawry L (2009). Increased Gender-based Violence Among Women Internally Displaced in Mississippi Two Years Post-Hurrican Katrina. Disaster Med Public Health Preparedness, 3(1),18-26.

Boisseau, T., Feltey, K., Flynn, K., Gelfand, L., & Triece, M. (2008). New Orleans: A Special Issue on the Gender Politics of Place and Displacement. NWSA Journal, 20(3), VII.

Caruana, C. (2009). Life in the aftermath: A summary of the literature on individual and family functioning following natural disasters. Family Relationships Quarterly, 14, 3-7.

Dasgupta, S., Siriner, I., & Partha, S. D. (Eds.). (2010). Women's Encounter with Disaster.London: Frontpage Publications.

Dobson, N. (1994). From under the Mud-pack: Women and the Charleville Floods. Macedon Digest, The, 9(2), 11-13.

Enarson, E. (2006). Women and Girls Last: Averting the Second Post-Katrina Disaster. (διαθέσιμο: http://understandingkatrina.ssrc.org/Enarson/)

Enarson, E., & Fordham, M. (2001). Lines That Divide, Ties That Bind: Race, Class, and Gender in Women's Flood Recovery in the US and UK. The Australian Journal of Emergency Management, 15(4), 43-52

Enarson, E., & Meyreles, L. (2004). International Perspectives on Gender and Disaster: Differences and Possibilities. The International Journal of Sociology and Social Policy, 24(10), 49-93.

Enarson, E., & Morrow, B. H. (Eds.). (1998). The Gendered Terrain of Disaster: Through Women's Eyes. Miami, Florida: Laboratory for social and behavioural research, Florida International University.

Enarson, E., & Phillips, B. (2008). Invitation to a new feminist disaster sociology: integrating feminist theory and methods. In B. Phillips & B. H. Morrow (Eds.), Women and Disasters: From Theory to Practice (pp. 41-74). USA: International Research Committee on Disasters.

Enarson, E., & Phillips, B. (2008). Invitation to a new feminist disaster sociology: integrating feminist theory and methods. In B. Phillips & B. H. Morrow (Eds.), Women and Disasters: From Theory to Practice (pp. 41-74). USA: International Research Committee on Disasters.

Enarson, Ε. and Betty Hearn Morrow. The Gendered Terrain of Disaster. Santa Barbara: Praeger/Greenwood, 1998. p. 225.

Finlay, C. C. (1998). 'Floods, They're a Damned Nuisance': Women's Flood Experiences in Rural Australia. In E. Enarson & B. H. Morrow (Eds.), The Gendered Terrain of Disaster: Through Women's Eyes. Westport, CT: Praeger Publisher.

Fordham, M. (2008). The intersection of gender and social class in disaster: Balancing resilience and vulnerability. In B. D. Phillips & B. H. Morrow (Eds.), Women and Disasters: From Theory to Practice (pp. 75-98). USA: International Research Committee on Disasters.

Fothergill, A. (1998). The neglect of gender in disaster work: an overview of the literature. In E. Enarson & B. H. Morrow (Eds.), The Gendered Terrain of Disaster: Through Women's Eyes. Westport, CT: Praeger Publishers.

Fowler, J., (2017) Don’t sideline women from disaster risk reduction. 2017 (διαθέσιμο:    https://www.unisdr.org/archive/52485)

Garcia, C. C. (2005). Gender inequality in the comprehensible disaster risk management. An introduction. Revista de la Universidad Cristóbal Colón, 20(Tercera época, Año III).

Henrici, J. M., Helmuth, A. S., & Braun, J. (2010). Women, Disasters, and Hurricane Katrina, Institute for Women's Policy Research Fact Sheet (Vol. IWPR #D492). Washington: Institute for Women's Policy Research.

Hoffman, S. (1998). Eve and Adam among the Embers: Gender patterns after the Oakland Berkeley Firestorm. In E. Enarson & B. H. Morrow (Eds.), The Gendered Terrain of Disaster: Through Women's Eyes (pp. 55-61). London: Praeger

Honeycombe, B. (1994). Special Needs of Women in Emergency Situations. The Macedon Digest, 8(4), 28-31.

Jenkins, P., & Phillips, B. (2008). Battered Women, Catastrophe, and the Context of Safety after Hurricane Katrina. 20, 3, 49-69 check.

Jonathan Fowler, J. (2017).  Don’t sideline women from disaster risk reduction. 2017 (διαθέσιμο:    https://www.unisdr.org/archive/52485)

Loki, R. (2015) The Role of Women in Disaster Risk Reduction. 2015 (διαθέσιμο http://justmeans.com/blogs/the-role-of-women-in-disaster-risk-reduction),

Mercer, J., I. Kelman, K. Lloyd, and S. Suchet-pearson, 2008: Reflections on use of participatory research for disaster risk reduction. Area, 40, 172-183,

Neumayera, E., & Plümperb, T. (2007). The Gendered Nature of Natural Disasters: The Impact of Catastrophic Events on the Gender Gap in Life Expectancy, 1981-2002. London: Department of Geography and Environment, London School of Economics and Political Science and Department of Government, University of Essex and Max-Planck Institute of Economics, Jena.

Phillips, B. D., & Morrow, B. H. (Eds.). (2008). Women and Disasters: From Theory to Practice. USA: International Research Committee on Disasters.

Phillips, B., Jenkins, P., & Enarson, E. (2009). Violence and disaster vulnerabilty. In B. Phillips, D. Thomas, A. Fothergill & L. Blinn-Pike (Eds.), Social vulnerability to disasters. Boca Raton: CRC Press

Quarantelli, E. L. (1994). DRC Preliminary Paper 228: Draft of a Sociological disaster research agenda for the future: Theoretical, methodological and empirical issues. Newark, Delaware: Disaster Research Centre, University of Delaware.

Rose, C., Steinbach, R., and Saleem, A., (2017). International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (IFRC). Reducing disaster risk through gender parity and women’s leadership. (διαθέσιμο: https://public.wmo.int/en/resources/bulletin/reducing-disaster-risk-through-gender-parity-and-women%E2%80%99s-leadership)

Russell R. Dynes. (1994). Community Emergency Planning: False Assumptions and Inappropriate Analogies. International Journal of Mass Emergencies and Disasters. Vol. 12. pp. 142.

Scanlon, J. (1998). The Perspective of Gender: A Missing Element in Disaster Response In E. Enarson & B. H. Morrow (Eds.), The Gendered Terrain of Disaster: Through Women's Eyes. Westport, CT: Praeger Publishers.

Tyler, P. (2007). The Post-Katrina, Semiseparate World of Gender Politics.The Journal of  American History, 94 (3), 780-788.

Williams, J. (1994). Responding to women in emergencies and disasters: the role of community services development. The Macedon Digest, 8(4), 32-36.

Zorn, R. (2015). Women Have a Role in Disaster Risk Reduction. United Nations Development Programme. (διαθέσιμο: http://www.undp.org/content/undp/en/home/blog/2015/3/9/In-Lao-PDR-women-have-a-role-in-Disaster-Risk-Reduction-/.)

Λιάππη. Ι., (2009). Εξίσωση ανδρών - γυναικών και αναπτύγματα μισθών στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή (διαθέσιμη: http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/24239#page/55/mode/1up)

Ιστοσελίδα του Γραφείου Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών: https://www.unisdr.org/we/inform/events/51991

Ο Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών: http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/priority-areas/gender-and-science/cross-cutting-issues/gender-equality-and-disaster-risk-reduction/

Ιστοσελίδα του portal Relifweb που λειτουργεί υπό την αιγίδα του United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs: https://reliefweb.int

Ιστοσελίδα της ESA: http://esa.act.gov.au/community-information/women/

Ιστοσελίδα της Forest Fire Management Victoria:  https://www.ffm.vic.gov.au/