ΟΙ ΑΝΕΜΟΙ ΕΧΟΥΝ ΟΝΟΜΑΤΑ: ΟΙ 8 ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΛΟΓΙΟΥ

«ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΟΡΕΣ ΑΝΕΜΟΙ ΠΟΥ ΙΕΡΟΥΡΓΟΥΝ ΠΟΥ ΣΗΚΩΝΟΥΝ ΤΟ ΠΕΛΑΓΟΣ ΣΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟ ΠΟΥ ΦΥΣΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΑΒΟΥΝΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ, ΠΟΥ ΣΦΥΡΙΖΟΥΝ ΣΤΑ ΟΡΗ ΚΙ ΕΡΧΟΝΤΑΙ, Ο ΜΑΪΣΤΡΟΣ, Ο ΛΕΒΑΝΤΕΣ, Ο ΓΑΡΜΠΗΣ, Ο ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ, Ο ΓΡΑΙΓΟΣ, Ο ΣΙΡΟΚΟΣ, Η ΤΡΑΜΟΥΝΤΑΝΑ, Η ΟΣΤΡΙΑ». 
-«ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ» ΤΟΥ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ.

Με τον όρο Ανεμολόγιο κυρίως εννοούμε αυτόν της πυξίδας εξ ου και ανεμολόγιο πυξίδας (compass card).

Πρόκειται για ένα “δίσκο” που αναπαριστά τον ορίζοντα, η περιφέρεια του οποίου υποδιαιρείται από 0° έως 360° (στην πράξη το σημείο 0° είναι το αυτό των 360°) και φέρει δύο διαμέτρους κάθετες από τις οποίες η μία δείχνει τη μεσημβρινή γραμμή με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Β (Βορράς) και Ν (Νότος) και η άλλη τη γραμμή του πρώτου καθέτου με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Α (Ανατολή) και Δ (Δύση).

Έτσι ο δίσκος διαιρείται σε 4 τεταρτοκύκλια, προς 90 μοίρες έκαστο, το πρώτο Β-Α, το δεύτερο Ν-Α, το τρίτο Ν-Δ και το τέταρτο Β-Δ.

       Επινοήθηκε από το ναυτικό και μαθηματικό Φλάβιο Τζόγια από το Αμάλφι της Ιταλίας, ο οποίος διαίρεσε την περιφέρεια του ανεμολογίου σε θέσεις σημεία (8 για τους κύριους ανέμους και 8 για τους δευτερεύοντες προσθέτοντας ακόμη άλλους 16). 

Σύμφωνα με τη διεθνή ορολογία οι 8 κύριοι άνεμοι του ανεμολογίου είναι:  Τραμουντάνα, Γραίγος, Λεβάντες,  Σιρόκος,   Όστρια,  Γαρμπής ή Λίβας,  Πουνέντες ή Ζέφυρος, Μαΐστρος.

 

To Ανεμολόγιο όπως το ζωγράφισε  ο Γιάννης Τσαρούχης 

για την προμετωπίδα της ποιητικής συλλογής 

 "Προσανατολισμοί" του Οδυσσέα Ελύτη.

         1.     ΤΡΑΜΟΥΝΤΑΝΑ

Η Τραμουντάνα είναι το κλασικό όνομα που δίνουν οι ναυτικοί της Μεσογείου στον Βόρειο άνεμο. Προέρχεται από το λατινικό trans-montanus, που σημαίνει ο «ύπερθεν των ορέων» (ή σε ελεύθερη απόδοση ο «βουνίσιος»), σε σχέση με την οροσειρά των Άλπεων που για τους Λατίνους σημάδευε τον Βορρά.

Στην Καταλονία, τη Μαγιόρκα και σε μερικές περιοχές της νότιας Γαλλίας ο όρος υπονοεί και τον Βορειοανατολικό άνεμο,

Στα Ιταλικά, tramontana ονομάζεται επίσης και «το αστέρι πάνω από τα βουνά», δηλαδή ο Πολικός Αστέρας.

Στα Γαλλικά και Ιταλικά, η έκφραση «έχασα την τραμουντάνα» σημαίνει «έχασα τον προσανατολισμό μου», «έχασα το μπούσουλα» (μπούσουλας = πυξίδα).

Το αρχαιοελληνικό όνομα του ανέμου είναι Βορρέας ή Βορέας. Η νεοελληνική λέξη «μπόρα» (καταιγίδα) ετυμολογείται από αυτή την αρχαιοελληνική λέξη, η οποία και αποτελεί αντιδάνειο της αντίστοιχης Ιταλικής.

Ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης στο δικό του ανεμολόγιο τον φαντάζεται σε ηλικία ωριμότητας με γκρίζα γενειάδα.

         2.     ΓΡΑΙΓΟΣ ή ΓΡΕΓΟΣ

Κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου ο Γραίγος είναι ο ΒΑ άνεμος, ο οποίος πνέει από την περιοχή της Μαύρης θάλασσας προς τα νότια και δυτικά της Μεσογείου. Το όνομά του παραπέμπει στο ιταλικό vento grecale, κατά λέξη «ελληνικός άνεμος», αφού φαινομενικά προέρχεται από τη μεριά της Ελλάδας.

Ο Γραίγος πιθανόν να ταυτίζεται με τον αρχαίο ευροκλύδωνα, λέξη που ετυμολογείται από τον Εύρο (ανατολικό) άνεμο και τον κλύδωνα (εκ του ρήματος κλυδωνίζω). Ο Γραίγος είναι δριμύς και ψυχρός άνεμος, ο οποίος προκαλεί τρικυμία, ενώ συγγενής άνεμος είναι και ο Γραιγολεβάντες, ο οποίος πνέει από ΒΑ-Α διεύθυνση.

3.     ΛΕΒΑΝΤΕΣ

Ο Λεβάντες, στην αρχαία ελληνική γνωστός ως ο τοπικός άνεμος Απηλιώτης, πρόκειται για ανατολικό άνεμο που πνέει στη δυτική Μεσόγειο θάλασσα και στη βόρεια Γαλλία.

Ο όρος λεβάντες προέρχεται από την ισπανική λέξη levante, που σημαίνει ανατολή. Η άλλη του ονομασία, απηλιώτης είναι ελληνική, και προέρχεται από τις λέξεις από και ήλιος, δηλαδή ο άνεμος που φυσάει από εκεί που βγαίνει ο ήλιος, την ανατολή.

4.     ΣΙΡΟΚΟΣ

Κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου, ο Σιρόκος ή Σορόκος είναι ο ΝΑ άνεμος, ο οποίος πνέει από τη έρημο Σαχάρα και τη Μέση Ανατολή. Ετυμολογικά, η λέξη κατάγεται από την αραβική شرقي (sharqī = ανατολικός άνεμος) μέσω της ιταλικής scirocco. Στην αρχαία Ελλάδα αναφερόταν ως εύρος, ενώ στη Ζακυνθινή ντοπιολαλιά απαντάται και ως λαμπαδίτσα. Άλλες συγγενείς ονομασίες περιλαμβάνουν τις σιροκολεβάντες και σοροκάδα.

Ο Σιρόκος είναι ένας δυνατός άνεμος, ο οποίος μπορεί να φτάσει τα 100 χλμ./ώρα σε ταχύτητα και έχει διάρκεια συνήθως λίγων ημερών (1-4). Λόγω της διεύθυνσής του, μεταφέρει μεγάλες ποσότητες σκόνης, η οποία περιστασιακά ευθύνεται για μειωμένη ορατότητα και μεγάλη συγκέντρωση σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Το φαινόμενο των κιτρινισμένων επιφανειών αποδίδεται ακριβώς στη σκόνη που μεταφέρεται και επικάθεται σε αυτοκίνητα, μπαλκόνια και γενικά εκτεθειμένες επιφάνειες.

Από σκοπιάς θερμοκρασίας, ο σιρόκος είναι ένας ξηρός και θερμός άνεμος. Στην πορεία του προς τη δυτική Ευρώπη, συνήθως προσλαμβάνει υγρασία και συχνά συνοδεύεται με βροχή, η οποία μεταφέρει τη σκόνη και παρουσιάζει το φαινόμενο της λασποβροχής. Στο σημείο εκκίνησής του, είναι αρκετά ξηρός και ζεστός, και κατά το πέρασμά του από τη θάλασσα γίνεται θυελλώδης και δημιουργεί φουρτούνες, ενώ φτάνοντας στις ακτές της Γαλλίας και της Ισπανίας είναι πλέον υγρός, προκαλώντας ομίχλη και βροχή.

5.     ΟΣΤΡΙΑ

Η όστρια είναι ο νότιος άνεμος, ο οποίος κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου φαινομενικά πνέει από τις ακτές της βόρειας Αφρικής. Ο νοτιάς, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, είναι άνεμος ήπιος, θερμός και υγρός, ο οποίος συχνά φέρνει βροχή και μεταφέρει σκόνη από την έρημο Σαχάρα. Λόγω της διεύθυνσής του, συχνά συγχέεται με τον Σιρόκο και τον Λίβα. Από ετυμολογικής σκοπιάς, η όστρια έλκει την καταγωγή της από το λατινικό auster (νότιος), λεκτικό θέμα από το οποίο ετυμολογείται η Αυστραλία, το Νότιο Σέλας (Aurora Australis) κλπ.

Ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης τον φαντάζεται ως νεαρό αμούστακο να κρατάει πήλινο δοχείο νερού και να το αδειάζει.

6.     ΓΑΡΜΠΗΣ ή ΛΙΒΑΣ

Κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου, ο  Γαρμπής ή Λίβας  είναι νοτιοδυτικός άνεμος. Το όνομα λίβας προέρχεται από τη λέξη Λιψ (Λίβυος) και συνδέεται με το γεγονός ότι φαινομενικά πνέει από τη Λιβύη. Το όνομα γαρμπής προέρχεται από το βενετικό garbin το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το αραβικό غربي (garbī) που σημαίνει δυτικός.

Ο λίβας είναι κατά βάση ένας ήπιας ταχύτητας ξηρός και θερμός άνεμος, ο οποίος πνέει στη Μεσόγειο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, ωστόσο επηρεάζει κατά κύριο λόγο την Κορσική. Στην υπόλοιπη επικράτεια είναι πιο εμφανής τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε και συνοδεύεται από απότομη αύξηση της θερμοκρασίας. Στην παραδοσιακή γεωργία έχει επικρατήσει να λέγεται πως ο λίβας καίει τα σπαρτά, καθώς τα χαρακτηριστικά του ευνοούν την αφυδάτωση των καλλιεργειών, οδηγώντας ενδεχομένως στην αποξήρανσή τους ή ακόμη και σε καταστροφή της σοδειάς. Στη θάλασσα ο λίβας μπορεί να επιφέρει μπουρίνια και θαλασσοταραχή, ωστόσο δεν διαρκεί συνήθως πάνω από μία-δυο μέρες.

7.     ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ ή ΖΕΦΥΡΟΣ

Ο Πουνέντες είναι δυτικός άνεμος. Η λέξη, με λατινική καταγωγή, την χρησιμοποιούσαν Τζενοβέζοι και Βενετσιάνοι, έχει περάσει λιγότερο στους στεριανούς Έλληνες οι οποίοι συνήθως προτιμούν την ελληνικής καταγωγής Ζέφυρος.

Ο Ζέφυρος στην ελληνική μυθολογία ήταν προσωποποίηση του δυτικού ανέμου (Πουνέντε), ο οποίος εξακολουθεί να αναφέρεται με αυτό το όνομα ακόμα και σήμερα. Θεωρείται γιος της Ηούς και του Αστραίου, αδελφός του Βορέα. Είναι άνεμος απαλός, δίνει δροσιά στα Ηλύσια Πεδία και βοηθάει στη βλάστηση. Παντρεύτηκε την θεά Ίριδα και αντί για παιδιά απέκτησε τα δύο άλογα του Αχιλλέα, τον Ξάνθο και τον Βαλίο.

8.     ΜΑΙΣΤΡΟΣ

Ο μαΐστρος ή maestro (λατινόφωνες χώρες) είναι ο βορειοδυτικός άνεμος για τους ναυτικούς. Συχνά αναφέρεται και ως μαϊστράλι, όρος που έχει κυριαρχήσει και στην καθημερινή ζωή, εκτοπίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αρχαιοελληνική «Σκίρων». Πνέει κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του καλοκαιριού, ως άνεμος από ασθενής μέχρι μέτριας έντασης. Είναι ένα φρέσκο αεράκι που συνοδεύεται από πολύ καλές καιρικές συνθήκες.

Διατηρείται και στην ποίηση και στο τραγούδι, ως μία από τις πλέον συνήθεις αναφορές σε καιρικά φαινόμενα.

"..και ο άλλος μαΐστρος με τ' απάνω του αψηλό μπογάζι" Οδυσσέας Ελύτης

"Κι όταν φυσάει το μαϊστράλι

αγκαλιαστοί κι αγάλι αγάλι

με το καράβι των ονείρων το τρελό

θα ρίξουμ' άγκυρα στης λήθης το γιαλό"

Παραδοσιακό

Α.Κ.
Ακολουθήστε μας στη σελίδα μας στο fb:
https://www.facebook.com/ppattikis/