ΤΣΟΥΝΑΜΙ: ΜΑΘΕ & ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥ

Γενικά

Το τσουνάμι είναι από τους πιο σπάνιους φυσικούς κινδύνους. Αν και τα περισσότερα τσουνάμι είναι μικρά και μη καταστροφικά και ο κίνδυνος για τον Ελλαδικό χώρο είναι χαμηλός, εξακολουθούν να αποτελούν σοβαρή απειλή για τις παράκτιες κοινότητες.

Ένα τσουνάμι μπορεί να "χτυπήσει" οποιαδήποτε στιγμή και δεν μπορεί να αποτραπεί. Δεν είναι εποχιακό φαινόμενο και δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε και που ή πόσο καταστροφικό θα είναι  το επόμενο τσουνάμι. Ο κίνδυνος από ένα τσουνάμι μπορεί να συνεχιστεί για αρκετές ώρες ή ημέρες μετά την αρχική άφιξη.
Ενημερωθείτε και μάθετε τι μπορείτε να κάνετε για να κρατήσετε τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας ασφαλείς.

Τι είναι τα Τσουνάμι

Ένα τσουνάμι είναι από τις πιο ισχυρές και καταστροφικές δυνάμεις της φύσης. Είναι μια σειρά από κύματα που προκαλούνται από αιφνίδια διαταραχή της θάλλασας.
Στα Ιαπωνικά η λέξη τσουνάμι σημαίνει "κύμα του λιμανιού" και προέρχεται από το γεγονός ότι παρατηρείται μόνο κοντά στην ακτή.

Αν και τα τσουνάμι είναι γνωστά σαν παλιρροιακά κύματα, δεν έχουν κατ' ουσία καμία σχέση με την παλιρροιακή δραστηριότητα, που σχετίζεται με τις βαρυτικές δυνάμεις του ήλιου και της σελήνης.
Τα τσουνάμι είναι απλώς μεγαλύτερες εκδόσεις των κανονικών κυμάτων. Έχουν "κοιλίες" και "κορυφές" και αποτελούνται όχι από κινούμενο νερό, αλλά από κινούμενη ενέργεια δια μέσω του νερού. Η διαφορά είναι στην προέλευση της ενέργειας. Για τα κανονικά κύματα η ενέργεια προέρχεται από τον άνεμο που επηρεάζει την επιφάνεια της θάλασσας και τα κύματα έχουν περιορισμένο μέγεθος και ταχύτητα. Τα τσουνάμι προκαλούνται από ενέργεια που πηγάζει υποθαλάσσια.

Τα περισσότερα τσουνάμι προκαλούνται από υποθαλάσσιους σεισμούς, αλλά μπορεί να προκληθούν επίσης από υποθαλάσσιες κατολισθήσεις ή υποθαλάσσια ηφαιστειακή δραστηριότητα, ακόμη και από πτώσεις από κομήτες ή αστεροειδή.
Ένα σεισμός στον ωκεάνιο πυθμένα που προκαλείται όταν οι τεκτονικές πλάκες γλιστρούν απελευθερώνει μια τεράστια ποσότητα ενέργειας στο βυθό. Αυτή η ενέργεια ταξιδεύει ως την επιφάνεια  μετακινώντας το νερό και σηκώνοντάς το πάνω από το κανονικό επίπεδο της θάλασσας, αλλά η βαρύτητα το τραβάει προς τα κάτω και αναγκάζει την ενέργεια να διαδοθεί οριζόντια. ¨Ετσι το τσουνάμι γενιέται.

Όλα τα τσουνάμι δεν έχουν την ίδια συμπεριφορά. Η ταχύτητά τους εξαρτάται από το βάθος της θάλασσας. Σε βαθείς ωκεανούς τα τσουνάμι γίνονται ελάχιστα αισθητά και εντοπίζονται δύσκολα, Εντούτοις, μπορούν να κινούνται ακόμη και πιο γρήγορα από ένα αεροπλάνο (περίπου 800 χλμ/ώρα). Καθώς εισέρχονται σε ρηχά νερά, η ταχύτητά τους επιβραδύνεται περίπου στα 30 ή 50 χλμ/ώρα. Η ταχύτητα αυτή είναι μεγαλύτερη από αυτήν που μπορεί να τρέξει ένα άτομο.
Καθώς η ταχύτητα των κυμάτων επιβραδύνεται, συμβαίνει μια αναδίπλωση κύματος (wave shoaling) και αυξάνεται το ύψος του κύματος. Επειδή υπάρχει λιγότερο νερό να κινηθεί η τεράστια ποσότητα ενέργεια συμπιέζεται, η ταχύτητα του κύματος μικραίνει όσο το ύψος αυξάνει. Τα περισσότερα τσουνάμι είναι χαμηλότερα από τα 3μ ύψος αλλά σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να υπερβούν τα 30μ.

Η σειρά των κυμάτων τσουνάμι μπορεί να διαρκέσει μερικές ώρες. Ο χρόνος μεταξύ των κυμάτων κυμαίνεται από πέντε λεπτά έως τις δύο ώρες. Το πρώτο κύμα που φθάνει στην ακτή μπορεί να μην είναι το μεγαλύτερο ή το πιο επιζήμιο. Δεν είναι δυνατόν να προβλέπουμε πόσο θα διαρκέσει ένα τσουνάμι, πόσα κύματα θα υπάρξουν ή πόσος χρόνος θα υπάρξει μεταξύ των κυμάτων.

Το τσουνάμι μπορεί να αποδειχθεί αρκετά επικίνδυνο για την παράκτια ζωή και ιδιοκτησία. Μπορεί να παράγει ασυνήθιστα ισχυρά ρεύματα, ταχεία πλημμυρικά φαινόμενα και να προκαλέσει μεγάλη καταστροφή. Η ροή του νερού και τα συντρίμμια που μεταφέρει μπορεί να καταστρέψουν πλοία, οχήματα, κτίρια και άλλες δομές να προκαλέσουν τραυματισμούς και απώλειες ζωών. Χρειάζονται μόνο 15 εκ. ορμητικού νερού για να παρασύρουν έναν άνθρωπο. Το νερό μπορεί να είναι εξίσου απειλητικό (αν όχι περισσότερο) καθώς επιστρέφει στη θάλασσα παρασέρνοντας μαζί του συντρίμμια και ανθρώπους. Τα σύνοδα πλημμυρικά φαινόμενα και τα επικίνδυνα ρεύματα μπορεί να διαρκέσουν για μέρες.
Ακόμη και τα μικρά τσουνάμι μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο. Ισχυρά ρεύματα μπορεί να παρασύρουν τους κολυμβητές, τους surfers και να καταστρέψουν τα πλοία στα λιμάνια.

Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για θαλάσσια σεισμικά κύματα

Στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο έχει συσταθεί και λειτουργεί το "Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για θάλασσια σεισμικά κύματα  (tsunamis)" με σκοπό την ενημέρωση και την αντιμετώπιση του κινδύνου από αυτά τα θαλάσσια κύματα.

 Προειδοποίηση για Τσουνάμι και Οδηγίες Αυτοπροστασίας

Υπάρχουν δύο τύποι προειδοποιήσεων για τσουνάμι. Οι επίσημες και οι φυσικές. Και οι δύο είναι εξίσου σημαντικές.  Να είστε έτοιμοι να αντιδράσετε σε ότι ακούτε ή βλέπετε πρώτα. Για την ασφάλειά σας ακολουθείτε τις οδηγίες των επίσημων αρχών.


α. Επίσημη προειδοποίηση για το τσουνάμι
Εάν βρίσκεστε σε οποιοαδήποτε σημείο κινδύνου τσουνάμι ή σε ζώνη εκκένωσης και λάβετε κάποια επίσημη προειδοποίηση για τσουνάμι που εκτιμάει την ώρα άφιξης ή τις πιθανές επιπτώσεις, οι δράσεις που πρέπει να λάβετε έχουν ως εξής:

• Μείνετε έξω από το νερό και μακρυά από τις ακτές.
• Λάβετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την απειλή και οδηγίες για το τι πρέπει να κάνετε ακολουθώντας τις επίσημες προειδοποιήσεις που μεταδίδονται από τα ΜΜΕ (ραδιόφωνο, τηλεόραση, ίντερνετ).
• Εάν οι επίσημες αρχές εφαρμόσουν το μέτρο της εκκένωσης, ακολουθείστε το οικογενειακό σχέδιο έκτακτης ανάγκης σας και μετακινηθείτε γρήγορα σε ασφαλή θέση μακρυά από τη ζώνη κινδύνου, εκτός αν οι αρχές σας ζητήσουν να πάτε αλλού. Πηγαίνετε όσο το δυνατόν πιο ψηλά και όσο το δυνατό πιο μακρυά στο εσωτερικό της ενδοχώρας (μακρυά από το νερό).

β. Φυσικές Προειδοποιήσεις για τσουνάμι

Οι φυσικές προειδοποιήσεις για τσουνάμι - που μπορεί να είναι και οι μόνες προειδοποιήσεις ότι ένα τσουνάμ είναι πιθανό να φθάσει στην ακτή σε λίγα λεπτά - μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ένα δυνατό ή μακρύς διάρκειας σεισμό.
• Ένα δυνατό "βρυχυθμό" (όπως ένα τρένο ή ένα αεροπλάνο) από τη θάλασσα.
• Ασυνήθιστη συμπεριφορά της θάλασσας.Παρατηρείστε αν υπάρχει σημαντική αύξηση ή πτώση της στάθμης του ύδατος. Μερικές φορές, πριν το νερό φθάσει στην ξηρά παρατηρείται το φαινόμενο να αποστραγγίζεται ξαφνικά, αποκαλύπτοντας τον πυθμένα, τους ύφαλους και τα ψάρια σαν μια χαμηλή παλίρροια.
•  Όταν το τσουνάμι πλησιάσει τη ξηρά δεν μοιάζει με κανονικό κύμα ανέμου. Μπορεί να μοιάζει με μια γρήγορη πλημμύρα ή έναν "τοίχο" νερού.

Αν βρίσκεστε σε περιοχή παραθαλάσσια με χαμηλό υψόμετρο

• Παρότι δεν προκαλούν τσουνάμι όλοι οι σεισμοί μείνετε σε εγρήγορση.
  

• Σε περίπτωση σεισμού προστατεύστε τον εαυτό σας ακολουθώντας την οδηγία "σκύψε - καλύψου - κρατήσου". Να είστε προετοιμασμένοι για μετασεισμούς οι οποίοι συμβαίνουν συχνά μετά τους κύριους σεισμούς.
• Μην αφεθείτε να περιμένετε τις επίσημες προειδοποιήσεις για τσουνάμι ή οδηγίες από τις αρχές. Μπορεί να μην υπάρχει χρόνος.
• Μόλις μπορέσετε να μετακινηθείτε με ασφάλεια, εφαρμόστε το οικογενειακό σας σχέδιο έκτακτης ανάγκης και μετακινηθείτε γρήγορα σε ασφαλή θέση μακρυά από την ακτή. Εάν δεν έχετε ασφαλές μέρος ή δεν μπορείτε να φτάσετε σε αυτό, πηγαίνετε όσο το δυνατόν πιο ψηλά και όσο το δυνατό στο εσωτερικό της ενδοχώρας (μακρυά από το νερό).
• Εάν υπάρχουν βλάβες από το σεισμό, μην αγγίζετε πεσμένα ηλεκτρικά καλώδια. Μείνετε μακρυά από ψηλά κτίρια και γέφυρες και δώστε προσοχή σε πιθανές πτώσεις από συντρίμμια επικίνδυνες για την ασφάλειά σας. 
•  Μην πλησιάζετε τις ακτές για να παρακολουθήσετε ένα επερχόμενο τσουνάμι. Όταν το δείτε ίσως είναι αργά για να το αποφύγετε.

 γ. Μετά το τσουνάμι

• Όταν είστε σε ασφαλές μέρος λάβετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την απειλή και οδηγίες για το τι πρέπει να κάνετε από τα ΜΜΕ (ραδιόφωνο, τηλεόραση, ίντερνετ).
• Ακολουθείστε τις οδηγίες των επίσημων αρχών. Το πρώτο κύμα τσουνάμι μπορεί να μην είναι το μεγαλύτερο και ο κίνδυνος μπορεί να διαρκέσει ώρες ή ακόμη και μέρες. Επιστρέψτε μόνο αφού ενημερωθείτε από τις αρμόδιες Aρχές ότι δεν υπάρχει κίνδυνος.

δ. Σχεδιασμός Ετοιμότητας  

• Καταρτίστε ένα οικογενειακό σχέδιο έκτακτης ανάγκης που να περιλαμβάνει το σχεδιασμό σας οικογενειακή επικοινωνία και εκκένωση.
• Συμπεριλάβετε στο σχεδιασμό σας τα κατοικίδια σας.